Open Notebook: Giải pháp thay thế NotebookLM bảo mật chạy local trên máy tính

Có phải bạn đã từng trầm trồ trước NotebookLM của Google? Một trợ lý nghiên cứu AI tuyệt vời, cho phép bạn tải tài liệu lên, tóm tắt, trích xuất thông tin và thậm chí tạo ra cả một podcast sinh động từ mớ dữ liệu khô khan đó.

Nhưng, có một điều khiến khá nhiều người dùng, đặc biệt là dân kỹ thuật và doanh nghiệp phải chùn bước: Sự riêng tư (Privacy).

Bạn có thực sự muốn tải toàn bộ tài liệu mật của công ty, báo cáo tài chính nội bộ, dữ liệu nghiên cứu chưa công bố hay thông tin cá nhân nhạy cảm lên máy chủ của Google không? Mình cá là không. Đó chính là lúc chúng ta cần một giải pháp thay thế mã nguồn mở, chạy hoàn toàn cục bộ (local) ngay trên máy tính của mình.

Trong bài viết này, mình sẽ giới thiệu với bạn Open Notebook – một công cụ mà mình đánh giá là “điên rồ” (theo nghĩa tích cực nhất) vì khả năng thay thế hoàn hảo NotebookLM mà vẫn đảm bảo an toàn tuyệt đối cho dữ liệu của bạn.

Tại sao bạn cần tìm người thay thế NotebookLM?

Chúng ta không thể phủ nhận Google NotebookLM rất mạnh mẽ. Nó miễn phí, dễ tiếp cận và cực kỳ thông minh. Tuy nhiên, nỗi đau lớn nhất của người dùng chuyên nghiệp chính là quyền kiểm soát dữ liệu.

Khi sử dụng các công cụ đám mây công cộng (public cloud), bạn luôn phải đối mặt với rủi ro thường trực: dữ liệu của bạn có thể bị sử dụng để huấn luyện mô hình cho các thế hệ AI tiếp theo hoặc tệ hơn là bị rò rỉ. Open Notebook ra đời để giải quyết chính xác vấn đề này.

Nó hoạt động như một “đối tác nhận thức” (cognitive partner) chạy ngay trên ổ cứng máy của bạn. Nó được thiết kế đặc biệt cho:

Nhà nghiên cứu: Những người cần bảo mật tuyệt đối các phát hiện khoa học mới trước khi công bố.
Sinh viên/Học giả: Muốn tổng hợp kiến thức chuyên sâu mà không muốn phụ thuộc hoàn toàn vào kết nối internet.
Doanh nghiệp: Cần xử lý các tài liệu nội bộ nhạy cảm, hợp đồng pháp lý mà không được phép đưa lên cloud.

Open Notebook là gì và tại sao nó “bá đạo”?

Open Notebook là một nền tảng nghiên cứu và ghi chú hỗ trợ bởi AI, mã nguồn mở và hoàn toàn miễn phí (về mặt phần mềm lõi). Điều khiến mình phấn khích nhất ở công cụ này là bạn có thể làm gần như mọi thứ mà NotebookLM làm được, nhưng với quyền kiểm soát (control) cao hơn gấp nhiều lần.

Quyền riêng tư và linh hoạt tuyệt đối

Bạn không bị trói buộc vào mô hình AI mặc định của Google. Với Open Notebook, bạn có thể tự do chọn “bộ não” cho nó.

Bạn thích sự thông minh của GPT-5.2 từ OpenAI? Có ngay.
Bạn muốn dùng cửa sổ ngữ cảnh khổng lồ của Gemini? Được luôn.
Hay bạn muốn tiết kiệm và bảo mật với các mô hình mã nguồn mở? Hoàn toàn khả thi.

Hơn nữa, Open Notebook hỗ trợ 16+ nhà cung cấp AI bao gồm Ollama, LM Studio, Anthropic Claude, Mistral, DeepSeek và nhiều nhà cung cấp khác. Điều này có nghĩa là bạn hoàn toàn có thể thiết lập một hệ thống chạy 100% offline bằng các mô hình mã nguồn mở mà không cần gửi bất kỳ byte dữ liệu nào lên cloud.

Tính năng vượt trội hơn bản gốc

Không chỉ dừng lại ở việc “clone” (sao chép) tính năng, Open Notebook còn cung cấp những nâng cấp đáng giá:

Nhiều người đọc Podcast hơn: Bạn không bị giới hạn ở 2 giọng đọc mặc định nhàm chán.
Kiểm soát ngữ cảnh (Context Control): Cung cấp 3 cấp độ chi tiết khác nhau để AI hiểu sâu hoặc rộng tùy nhu cầu.
Tùy biến nội dung: Khả năng chuyển đổi dữ liệu đầu vào linh hoạt hơn.
Hỗ trợ REST API đầy đủ: Đây là điểm cộng lớn cho các bạn lập trình viên muốn tích hợp engine của Open Notebook vào hệ thống nội bộ riêng.
Đa dạng nhà cung cấp: Hỗ trợ tới 16+ providers từ dịch vụ trả phí đến local host.

Hướng dẫn cài đặt Open Notebook chi tiết

Đừng lo lắng nếu bạn nghe đến từ “mã nguồn mở” hay “local” và nghĩ nó phức tạp. Việc cài đặt nó dễ hơn bạn tưởng tượng rất nhiều. Mình sẽ hướng dẫn bạn từng bước một như đang ngồi cạnh bạn vậy.

Bước 1: Chuẩn bị công cụ

Trước khi bắt đầu, điều kiện tiên quyết là máy tính của bạn đã được cài đặt Docker Desktop. Đây là môi trường container giúp chạy ứng dụng một cách mượt mà, gói gọn mà không lo xung đột với các phần mềm khác trên máy.

Ngoài ra, bạn nên chuẩn bị sẵn:

API Key từ các nhà cung cấp nếu muốn dùng model xịn (ví dụ: OpenAI API Key, Google Gemini API Key…).
Hoặc nếu bạn muốn hoàn toàn miễn phí, hãy cài đặt sẵn Ollama hoặc LM Studio để chạy model local.

Bước 2: Cài đặt qua Docker Compose

Bạn ở Terminal và gõ vào lệnh sau để tạo thư mục chứa file:

mkdir open-notebook && cd open-notebook

Gõ tiếp lệnh sau để tạo file docker-compose.yml:

nano docker-compose.yml

Copy đoạn copy sau vào:

services:
  open_notebook:
    image: lfnovo/open_notebook:v1-latest-single
    # Or use: ghcr.io/lfnovo/open-notebook:v1-latest-single
    ports:
      - "8502:8502"  # Web UI
      - "5055:5055"  # API (required!)
    environment:
      - OPENAI_API_KEY=your_key_here
      # For remote access, uncomment and set your server IP/domain:
      # - API_URL=http://192.168.1.100:5055
      # Database connection (required for single-container)
      - SURREAL_URL=ws://localhost:8000/rpc
      - SURREAL_USER=root
      - SURREAL_PASSWORD=root
      - SURREAL_NAMESPACE=open_notebook
      - SURREAL_DATABASE=production
    volumes:
      - ./notebook_data:/app/data
      - ./surreal_data:/mydata
    restart: always

Sau đó nhấn crtl + o để lưu và ctrl + x để thoát.

LƯU Ý:
Cần cả hai cổng:
+ Port 8502: Giao diện web (những gì bạn thấy trong trình duyệt)
+ Port 5055: API backend (cần thiết để ứng dụng hoạt động)

URL API phải khớp với cách bạn truy cập máy chủ:
✅ Truy cập qua http://192.168.1.100:8502 → thiết lập API_URL=http://192.168.1.100:5055
✅ Truy cập qua http://myserver.local:8502 → thiết lập API_URL=http://myserver.local:5055
❌ Không sử dụng localhost cho remote server - nó sẽ không hoạt động trên các thiết bị khác!

Sau khi container chạy (status chuyển sang Running), mở trình duyệt web của bạn và truy cập vào địa chỉ http://localhost:8502

Bước 3: Cấu hình “bộ não” cho Open Notebook

Đây là bước quan trọng nhất quyết định độ thông minh của trợ lý ảo này. Ngay khi giao diện hiện ra, bạn cần vào phần Models hoặc Settings để thiết lập:

Language Model (Mô hình ngôn ngữ):
- Nếu dùng Cloud: Nhập API Key của bạn (OpenAI, Google, Anthropic…). Chọn model cụ thể (ví dụ: GPT-4o, Claude 3.5 Sonnet, Gemini 1.5 Pro).
- Nếu dùng Local: Chọn provider là Ollama, sau đó chọn các model bạn đã pull về (ví dụ: llama3, mistral).
Embedding Model: Đây là model giúp AI “đọc hiểu” và tìm kiếm trong tài liệu. Bạn có thể chọn text-embedding-3-large (của OpenAI) cho độ chính xác cao hoặc các embedding model mã nguồn mở nhẹ hơn.
Text-to-Speech & Speech-to-Text: Cấu hình phần này nếu bạn muốn sử dụng tính năng tạo Podcast và ra lệnh bằng giọng nói.

MẸO NHỎ:
Nếu bạn muốn hoàn toàn offline và miễn phí, hãy đảm bảo bạn đã cài đặt và chạy Ollama trước khi bật Open Notebook. Sau đó trong phần Settings, chỉ cần trỏ về local server của Ollama là xong.

Trải nghiệm thực tế: Từ nghiên cứu đến tạo Podcast

Sau khi cài đặt xong, giao diện của Open Notebook rất trực quan và sạch sẽ. Dưới đây là những tính năng bạn có thể trải nghiệm ngay:

Chat với tài liệu và Phân tích chuyên sâu

Bạn có thể tải lên file PDF, văn bản (txt, md) hoặc thậm chí dán vào một đường link trang web. Sau đó, truy cập vào phần Insights, bạn có thể yêu cầu AI thực hiện các tác vụ chuyên sâu:

Paper Analysis: Phân tích cấu trúc và nội dung của một bài báo cáo khoa học.
Key Insights: Trích xuất các ý chính, số liệu quan trọng.
Reflection Questions: Yêu cầu AI đặt ngược lại các câu hỏi phản biện để giúp bạn hiểu sâu hơn về vấn đề đang nghiên cứu.

Một điểm cộng lớn là ứng dụng sẽ trả lời chính xác kèm theo trích dẫn nguồn (citation) rõ ràng y hệt như NotebookLM. Bạn có thể click vào số trích dẫn để nhảy ngay đến đoạn văn bản gốc, giúp dễ dàng kiểm chứng thông tin (fact-check).

Tạo Podcast tự động với chi phí tối ưu

Đây là tính năng “ăn tiền” nhất mà nhiều người yêu thích ở NotebookLM, và Open Notebook cũng làm rất tốt. Bạn có thể chọn các mẫu (template) kịch bản Podcast khác nhau:

Tech Discussion: Thảo luận sâu về công nghệ.
Business Panel: Bàn tròn doanh nghiệp, phân tích thị trường.
Solo Expert: Chuyên gia độc thoại phân tích vấn đề.

Chi phí thực tế ra sao?
Nếu bạn sử dụng API từ các nhà cung cấp trả phí (như OpenAI hay Anthropic), chi phí sẽ được tính theo token và thời lượng tạo giọng nói.

Ví dụ: Một tập Podcast dài khoảng 32 phút có thể tốn khoảng 0.46 đô la (tương đương 11.000 – 12.000 VNĐ) nếu bạn dùng model GPT-4o kết hợp với dịch vụ TTS của OpenAI.
Chất lượng âm thanh: Rất tự nhiên, có ngữ điệu, sự tung hứng nhịp nhàng giữa hai người dẫn chương trình (hosts), và khả năng phân tích sâu nội dung.

Tuy nhiên, nếu ngân sách là vấn đề, hoặc bạn muốn hoàn toàn miễn phí: Hãy sử dụng combo Ollama + các mô hình local. Khi đó, chi phí API là bằng 0. Bạn chỉ tốn điện và tài nguyên CPU/GPU của máy tính mà thôi. Dù chất lượng giọng đọc local có thể chưa mượt mà 100% như Google hay OpenAI, nhưng với một công cụ mã nguồn mở tự chạy, đây thực sự là một kỳ tích.

HyperbookLM – Một lựa chọn đáng cân nhắc khác

Trong thế giới mã nguồn mở, không bao giờ chỉ có một lựa chọn. Bên cạnh Open Notebook, mình muốn giới thiệu thêm một cái tên nữa là HyperbookLM (hiện đang ở giai đoạn “Coming Soon” – sắp mở mã nguồn hoàn toàn).

Điểm khác biệt định vị của HyperbookLM nằm ở các tính năng mở rộng đa phương tiện:

Tích hợp Hyper Browser: Giúp khả năng cào dữ liệu (crawl) từ trang web tốt hơn, xử lý các trang web động hiệu quả hơn.
Hỗ trợ ElevenLabs: Đây là công cụ tạo giọng nói AI hàng đầu thế giới hiện nay. Việc tích hợp này hứa hẹn cho ra chất lượng âm thanh Podcast “đỉnh của chóp”, khó phân biệt với người thật.
Visual Features: Có khả năng tạo Mind map (Bản đồ tư duy) và Slide decks trực tiếp từ tài liệu.

LƯU Ý:
Vì HyperbookLM vẫn ở giai đoạn phát triển tích cực, các tính năng có thể thay đổi. Bạn nên theo dõi repository chính thức của dự án để cập nhật.

Những giải pháp thay thế khác

Ngoài hai cái tên kể trên, thị trường “Local AI Notebook” còn có những gương mặt sáng giá khác:

NotebookLlaMa

Đúng như tên gọi, dự án này được hỗ trợ bởi LlamaCloud và tập trung vào việc tích hợp LlamaIndex.

Điểm mạnh: Cực kỳ mạnh mẽ trong việc xử lý (ingest) các tài liệu phức tạp, cấu trúc dữ liệu RAG (Retrieval-Augmented Generation) và truy xuất thông tin chính xác.

SurfSense

Nếu bạn cần một công cụ thiên về quản lý công việc và kết nối, SurfSense là lựa chọn thú vị.

Điểm mạnh: Mạnh về web agent và khả năng tích hợp sâu với các dịch vụ bên thứ ba như Slack, Notion, Linear, Jira… Giúp biến tài liệu nghiên cứu thành hành động cụ thể trong quy trình làm việc.

Tóm lại:

Open Notebook: Đơn giản, cân bằng, tập trung vào trải nghiệm nghiên cứu cốt lõi, hỗ trợ đa dạng 16+ providers.
HyperbookLM: Chuyên về tính năng mở rộng đa phương tiện (Mind map, Slide, ElevenLabs).
NotebookLlaMa: Tối ưu cho xử lý tài liệu kỹ thuật phức tạp.
SurfSense: Tối ưu cho tích hợp workflow và công cụ thứ ba.

Chạy hoàn toàn Offline – Miễn phí 100%

Nếu bạn là người theo chủ nghĩa bảo vệ dữ liệu tuyệt đối (Data Sovereignty) và không muốn tốn một đồng tiền nào cho API, đây là công thức dành cho bạn:

Cài đặt Ollama: Tải về từ trang chủ https://ollama.ai.
Pull một mô hình: Mở terminal và gõ ollama pull mistral (hoặc llama3, neural-chat tùy sở thích).
Cấu hình Open Notebook: Trong phần Settings, chọn Provider là Ollama thay vì OpenAI.
Tận hưởng: Giờ đây bạn đã có hệ thống hoàn toàn offline + miễn phí.

Tốc độ xử lý sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào phần cứng (đặc biệt là GPU/RAM) của máy tính bạn. Nhưng đổi lại, bạn có sự yên tâm tuyệt đối khi xử lý các dữ liệu nhạy cảm.

Việc chuyển đổi từ một công cụ tiện lợi trên đám mây như NotebookLM sang Open Notebook, HyperbookLM hay những giải pháp tự host khác không chỉ đơn thuần là thay đổi phần mềm. Đó là sự nâng cấp về tư duy quản lý và bảo mật dữ liệu cá nhân.

Nếu bạn là người đề cao sự riêng tư và muốn làm chủ hoàn toàn quy trình nghiên cứu của mình, mình khuyên bạn hãy dành chút thời gian cuối tuần này để thử cài đặt Open Notebook. Chỉ mất khoảng 15-20 phút thiết lập, nhưng bạn sẽ có một trợ lý AI mạnh mẽ phục vụ riêng cho mình trọn đời, “không hóng hớt, không mách lẻo”.

Bạn đã thử công cụ nào trong số này chưa? Hãy để lại bình luận bên dưới để chia sẻ trải nghiệm của bạn nhé! Đừng quên theo dõi blog để cập nhật những công nghệ AI mới nhất.

Duy Nghiện

Hãy làm khán giả, đừng làm nhân vật chính :)